Türk hukuk sisteminde mirasçılıktan feragat, Türk Medeni Kanunu’nun 528 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olup, miras bırakan ile mirasçı arasında miras bırakanın sağlığında ve noterde düzenleme şeklinde yapılan resmi bir sözleşmedir. Feragat sözleşmesi, miras bırakanın ölümü üzerine gerçekleşecek miras hakkından mirasçının önceden vazgeçmesi anlamına gelir ve sonuçları itibarıyla ivazlı veya ivazsız olarak ikiye ayrılır.
1. Mirastan Feragat Sözleşmesinin Hukuki Niteliği
Mirastan feragat, iki taraflı, sağlayıcı ve miras bırakanın ölümü anına kadar hukuki sonuç doğurmayan, ölümüyle sonuçlarını göstermeye başlayan bir sözleşmedir. Feragat sözleşmesi, miras bırakanın tek taraflı işlemi değildir; mirasçıyla karşılıklı anlaşmayı gerektirir ve resmi şekle tabidir.
2. Mirastan Feragatın Şekil Şartları
Türk Medeni Kanunu m. 528 uyarınca, mirastan feragat sözleşmesi noterde resmi vasiyetname şeklinde veya düzenleme şeklinde yapılmalıdır. Şekil şartına uyulmaması halinde sözleşme kesin hükümsüzdür.
3. İvazlı ve İvazsız Feragat Ayrımı
Mirastan feragat sözleşmesi ivazlı veya ivazsız olabilir:
- İvazlı Feragat: Mirasçı, miras hakkından feragat etmesi karşılığında miras bırakandan bir ivaz (karşılık) alır. Bu durumda, mirasçı ve altsoyu miras hakkını tamamen kaybeder.
- İvazsız Feragat: Hiçbir karşılık alınmaksızın yapılan feragattır. Feragat eden kişinin altsoyu, feragat edenin miras payını almaya devam eder.
4. Yargıtay Kararlarında Mirastan Feragat
Yargıtay, feragat sözleşmelerinin uygulanmasında önemli kriterler ortaya koymuştur. Yüksek mahkeme, özellikle ivazlı ve ivazsız feragat ayrımında mirasçının altsoyunun durumunu titizlikle incelemektedir.
- Yargıtay 14. HD, 2017/5912 E., 2019/2365 K., T. 21.03.2019 kararında; ivazlı feragatte, mirasçının aldığı karşılığın miktarının sözleşme tarihinde adil olup olmadığını, miras bırakanın iradesinin serbest ve baskı altında olmadan gerçekleşip gerçekleşmediğini detaylı biçimde irdelemiştir.
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2010/14-662 E., 2010/651 K., T. 24.11.2010 kararında; ivazsız feragatin mirasçının altsoyu yönünden doğrudan etkili olmayacağını, mirasçı feragat etse dahi onun altsoyunun miras payına sahip olduğunu net şekilde ortaya koymuştur.
5. Mirastan Feragatın Sonuçları
- İvazlı feragatte mirasçı, altsoyu ile birlikte miras hakkını kaybeder ve miras paylaşımında miras bırakanın ölümünden önce ölmüş gibi değerlendirilir.
- İvazsız feragatte mirasçı miras hakkını kaybeder, ancak onun altsoyu miras hakkına sahip olur.
6. Mirastan Feragat Sözleşmesinin İptali ve Geçersizliği
Feragat sözleşmesi, irade sakatlığı (hata, hile, tehdit) nedeniyle veya şekil şartlarına uyulmadığı için geçersiz hale gelebilir. Böyle durumlarda dava açılması gerekir ve mahkeme iptal sebebini değerlendirir.
Sonuç ve Değerlendirme
Mirastan feragat sözleşmeleri, miras hukuku uyuşmazlıklarının önüne geçmek için oldukça etkili bir yöntemdir. Ancak sözleşmenin geçerli şekilde kurulabilmesi ve olası hukuki ihtilafların önüne geçilebilmesi için, özellikle şekil şartlarına ve ivazlı-ivazsız ayrımına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle feragat sözleşmeleri mutlaka uzman hukukçular tarafından hazırlanmalı ve yürütülmelidir.